Pytania do nas

Europejski Bank Centralny (EBC) to bank centralny strefy euro. Naszym podstawowym zadaniem jest utrzymywanie stabilnego poziomu cen, a robimy to głównie przez regulowanie wysokości stóp procentowych.

Odpowiadamy także za nadzór nad bankami w ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM).

W naszej działalności kierujemy się zasadami przejrzystości, niezależności i rozliczalności.

Można się z nami kontaktować w każdym z 24 języków urzędowych UE. Wybór języków komunikacji zależy od grupy adresatów i okoliczności. Akty prawne EBC są publikowane we wszystkich językach urzędowych UE, a jego językiem roboczym jest angielski.

Współwłaścicielami EBC są krajowe banki centralne z wszystkich państw UE. Udział poszczególnych krajów w naszym kapitale zależy od ich liczby ludności i produktu krajowego brutto (PKB), przy czym oba czynniki mają równą wagę. Ponadto państwa UE, których walutą jest euro, wpłacają na poczet kapitału EBC więcej niż państwa, które nie wprowadziły euro. Te czynniki łącznie są podstawą określenia tzw. klucza kapitałowego, wyznaczającego kwotę przypadającą na każdy z krajowych banków centralnych.

EBC osiąga zyski i ponosi straty, tak jak inne banki. Zysk lub strata netto EBC są rozdzielane między krajowe banki centralne ze strefy euro. Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego stanowi, że do 20% zysku może pozostać w EBC jako rezerwa, a pozostała część musi zostać rozdzielona między krajowe banki centralne ze strefy euro proporcjonalnie do ich opłaconych udziałów w kapitale EBC. Strata jest pokrywana z rezerwy ogólnej EBC, jego dochodu za dany rok lub kwot do podziału między krajowe banki centralne.

Polityka pieniężna obejmuje ogół środków oddziaływania na koszt kredytu stosowanych przez EBC, żeby osiągnąć nasz główny cel – stabilność cen. Najważniejszym instrumentem polityki pieniężnej jest zestaw podstawowych stóp procentowych EBC. Każda zmiana tych stóp wpływa na inne stopy procentowe w całej gospodarce strefy euro, w tym oprocentowanie kredytów udzielanych przez banki komercyjne osobom fizycznym i przedsiębiorstwom. Te zmiany z kolei oddziałują na popyt na towary i usługi, co przekłada się – z pewnym opóźnieniem – na inflację. Do osiągnięcia naszego głównego celu możemy też w razie potrzeby wykorzystywać inne narzędzia.

Zgodnie z art. 127 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej głównym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen. EBC uważa, że najlepszym sposobem na jego osiągnięcie jest dążenie do utrzymania stopy inflacji – mierzonej zharmonizowanym wskaźnikiem cen konsumpcyjnych HICP – na poziomie 2% w średnim okresie.

Przy stabilnych cenach przedsiębiorstwa chętniej inwestują, a ludziom jest łatwiej planować wydatki. Stabilność cen sprzyja też zaufaniu społecznemu do euro, ponieważ wiadomo wtedy, że ilość towarów i usług, którą można nabyć za daną kwotę euro, będzie stała.

Żeby skutecznie utrzymywać stabilność cen, potrzebujemy wiarygodnej miary inflacji. W tym celu analizujemy ceny setek dóbr, na które ludzie zwykle wydają pieniądze, m.in. żywności, odzieży i energii, oraz usług, takich jak taryfy telefonii komórkowej, bilety kolejowe i wynajem mieszkań. Te koszty łącznie dają nam wyobrażenie, jak bardzo zmienia się ogólny poziom cen w gospodarce.

Taki ogólny obraz uzyskujemy dzięki zharmonizowanemu wskaźnikowi cen konsumpcyjnych (Harmonised Index of Consumer Prices – HICP), który uważamy za najodpowiedniejszy miernik inflacji cen konsumpcyjnych, czyli zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych nabywanych przez gospodarstwa domowe w strefie euro.

Jest to wskaźnik „zharmonizowany”, ponieważ wszystkie kraje UE stosują tę samą metodykę. Dzięki temu można porównywać ze sobą dane dotyczące różnych krajów. 

Wskaźnik HICP jest opracowywany przez Eurostat i krajowe urzędy statystyczne zgodnie ze zharmonizowanymi metodami statystycznymi.

Obniżyliśmy stopy procentowe, ponieważ inflacja zbliżyła się do naszego 2‑procentowego celu. Utrzymamy je jednak na poziomach zapewniających, żeby inflacja powróciła do docelowego poziomu i na nim pozostała. Ma to kluczowe znaczenie, ponieważ wysoka inflacja utrudnia życie ludziom i firmom.

Jako bank centralny odpowiedzialny za walutę euro mamy za zadanie utrzymywać stabilność cen. Gdy ceny rosną za szybko, czyli gdy inflacja jest zbyt wysoka, podniesienie podstawowych stóp procentowych EBC pomaga nam sprowadzić ją do docelowego poziomu 2% w średnim okresie. W tym celu podnosiliśmy stopy procentowe od lipca 2022 do września 2023. Ceny nie rosną już tak bardzo i dlatego zaczęliśmy stopniowo obniżać stopy procentowe, ale nie osiągnęliśmy jeszcze docelowego poziomu.

Celem europejskiego nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpieczeństwa i dobrej kondycji europejskiego systemu bankowego, zwiększenie integracji i stabilności finansowej oraz zapewnienie spójności nadzoru.

SSM (skrót od Single Supervisory Mechanism, czyli jednolity mechanizm nadzorczy) to system nadzoru nad bankami w Europie. Tworzą go Nadzór Bankowy EBC oraz krajowe organy nadzoru z państw uczestniczących.

Zachęcamy, żeby podejrzenia o naruszenie przepisów przez nadzorowane banki, krajowe organy nadzoru bankowego lub sam EBC zgłaszać przez naszą platformę dla demaskatorów. EBC zapewnia odpowiednią ochronę zarówno osób zgłaszających naruszenia, jak i tych, których dotyczą zarzuty, a także wszelkich podawanych w takiej sprawie danych osobowych.

Uważamy, że dostęp do informacji ma fundamentalne znaczenie. Staramy się zachować jak największą przejrzystość, a jednocześnie zapewnić poufność informacji związanych ze sposobem wykonywania naszych zadań.

Zalecamy, aby w pierwszej kolejności odwiedzić stronę internetową danego banku, ponieważ niektóre informacje można zazwyczaj znaleźć w raportach rocznych i kwartalnych bądź innych sprawozdaniach rozliczeniowych publikowanych przez banki.

Poufne informacje o poszczególnych nadzorowanych bankach są objęte tajemnicą zawodową na podstawie przepisów unijnych (np. dyrektywy w sprawie wymogów kapitałowych). Mimo to – w dopuszczalnym zakresie – EBC prowadzi otwartą politykę informacyjną. Wydaje komunikaty prasowe, przemówienia, wywiady i różnorodne publikacje. Ponadto zapewnia dostęp do publicznego rejestru dokumentów. Szczegółowe zasady dostępu do dokumentów EBC określono w decyzji EBC/2004/3 z dnia 4 marca 2004 r.).

Banki nadzorowane bezpośrednio przez EBC to tzw. instytucje istotne, natomiast banki nadzorowane pośrednio to tzw. instytucje mniej istotne.

Nadzorcy oceniają ryzyka zagrażające bankom i sprawdzają, czy banki są w stanie odpowiednio nimi zarządzać. To tzw. proces przeglądu i oceny nadzorczej (Supervisory Review and Evaluation Process – SREP), który umożliwia w spójny sposób oceniać profile ryzyka banków i dzięki temu podejmować decyzje w sprawie ewentualnych niezbędnych środków nadzorczych.

Testy warunków skrajnych służą nadzorcom do sprawdzania, w jakim stopniu banki byłyby w stanie poradzić sobie z szokami finansowymi i gospodarczymi. Na podstawie wyników tych testów nadzorcy mogą wskazać źródła podatności banków na zagrożenia i zaradzić tym czynnikom ryzyka na wczesnym etapie w ramach dialogu nadzorczego.

Biorąc pod uwagę incydenty z czasu pandemii COVID-19 oraz po rosyjskiej inwazji na Ukrainę, coraz większego znaczenia nabiera ochrona kluczowych usług przed cyberatakami i awariami. Żeby wzmacniać sektor finansowy UE i zwiększać jego odporność cyfrową, EBC bada, w jakim stopniu banki są narażone na ryzyko informatyczne, oraz ocenia ich zdolności w zakresie zarządzania ryzykiem. Służą do tego ramowe zasady EBC dotyczące zgłaszania incydentów cyberbezpieczeństwa oraz analiza odpowiedzi banków w corocznej ankiecie o ryzyku informatycznym. EBC w 2024 przeprowadził test warunków skrajnych dotyczący cyberodporności, w którym sprawdzono zdolności banków w zakresie reagowania na ataki hakerów oraz radzenia sobie z ich konsekwencjami.

EBC może nakładać sankcje, w tym kary pieniężne, na banki pod swoim bezpośrednim nadzorem (tzw. banki istotne), które naruszają stosowane bezpośrednio prawo UE lub decyzje i rozporządzenia EBC. Natomiast gdy dojdzie do naruszenia prawa krajowego wdrażającego dyrektywy unijne lub naruszenia przepisów przez osoby fizyczne bądź gdy konieczne jest nałożenie sankcji niepieniężnych, EBC może zlecić przeprowadzenie postępowania w danej sprawie odpowiedniemu krajowemu organowi nadzoru (właściwemu organowi krajowemu). Następnie właściwy organ krajowy podejmuje decyzję w sprawie sankcji zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym państwie.

Sankcje nałożone przez EBC w ramach wypełnianych przez niego zadań nadzorczych są ogłaszane na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu.

Stworzenie euro było imponującym osiągnięciem, które zjednoczyło społeczeństwa europejskie, bo dzięki niemu podróżowanie, praca i nauka za granicą stały się łatwiejsze i dawało ono przy tym większą pewność finansową. Jednym z najważniejszych etapów integracji europejskiej był traktat z Maastricht, który otworzył drogę do stworzenia wspólnej waluty.

EBC analizuje możliwość wprowadzenia cyfrowego euro. Byłoby ono elektroniczną formą pieniądza emitowaną przez Eurosystem i pieniądzem banku centralnego, a zatem wolnym od ryzyka. Obecnie gotówka jest jedynym pieniądzem banku centralnego wykorzystywanym do płatności detalicznych. Cyfrowe euro zapewniłoby dodatkową metodę dokonywania płatności w euro i nie zastąpiłoby gotówki, ale raczej ją uzupełniało. Byłoby wymienialne (jeden do jednego) na wszystkie inne formy euro, np. banknoty.

Euro w postaci cyfrowej łączyłoby w sobie wygodę, jaką dają elektroniczne instrumenty płatnicze, z bezpieczeństwem cechującym pieniądz emitowany przez bank centralny. Pomogłoby utrzymać niezależność UE od cyfrowych środków płatniczych emitowanych poza strefą euro i spoza niej kontrolowanych. Ponadto chroniłoby stabilność finansową i niezależność monetarną strefy euro oraz pozwalało społeczeństwu z ufnością podchodzić do płatności w epoce cyfrowej.

Kryptoaktywa różnią się zasadniczo od pieniądza banku centralnego – ponieważ ich ceny podlegają ogromnym wahaniom, trudno jest stosować je jako środek płatniczy lub jednostkę rozliczeniową. Kryptoaktywa same w sobie nie mają żadnej wartości i nie stoi za nimi żadna instytucja publiczna. Podobne zastrzeżenia dotyczą stablecoinów: ich wiarygodność zależy ostatecznie od podmiotu emitującego i aktywów bazowych. Stablecoiny są również zależne od tego, czy emitent utrzymuje stabilność ich wartości z upływem czasu. Cyfrowe euro byłoby z kolei pieniądzem banku centralnego. Innymi słowy, byłoby emitowane przez bank centralny i zaprojektowane tak, żeby spełniać potrzeby obywateli: zapewniałoby ochronę prywatności i byłoby wolne od ryzyka.

Eksperci z Eurosystemu opracowali zbiór podstawowych wymogów, jakie ma spełniać cyfrowe euro. Należą do nich: dostępność, solidna konstrukcja, skuteczność, bezpieczeństwo danych i ochrona ich prywatności oraz zgodność z prawem. Cyfrowe euro musiałoby działać w ramach istniejących usług płatniczych, żeby umożliwić realizację płatności i innych usług na rzecz użytkowników w skali ogólnoeuropejskiej.

Eurosystem nie jest zainteresowany gromadzeniem danych o płatnościach pojedynczych użytkowników, śledzeniem zachowań płatniczych ani przekazywaniem takich danych organom państwowym i innym instytucjom publicznym.

Prawdopodobnie użytkownicy będą się musieli zidentyfikować przy pierwszym dostępie do usług związanych z cyfrowym euro, ale można zagwarantować wysoki poziom ochrony prywatności w odniesieniu do dokonywanych płatności.

Banknoty euro są namacalnym i widocznym symbolem zjednoczenia Europy, a naszym zadaniem jest przeprowadzanie w nich odpowiednich aktualizacji. Minęło 20 lat od wprowadzenia euro do obiegu i nadszedł czas, by w ramach planowego procesu dokonać rewizji projektu banknotów euro.

W grudniu 2021 EBC zrobił pierwszy krok ku stworzeniu nowego projektu banknotów euro i zajął się kwestią ich tematu przewodniego. EBC chce sprawić, by banknoty euro stały się bliższe Europejczykom. Nowe banknoty i ich zabezpieczenia mają także być zgodne z najlepszymi dostępnymi rozwiązaniami technicznymi i ekologicznymi.

Proces projektowy składa się z dwóch następujących po sobie etapów: wyboru nowego tematu przewodniego oraz stworzenia nowych wzorów. W tych działaniach stale uczestniczy społeczeństwo. Europejczycy biorą udział w badaniach ankietowych prowadzonych przez EBC oraz zewnętrzną firmę badawczą.

Obecnie przewiduje się, że decyzja Rady Prezesów EBC w sprawie nowego projektu banknotów euro zapadnie w 2026 roku.

Banknoty o nominale 500 euro nie są już emitowane. Pozostają jednak prawnym środkiem płatniczym, więc wciąż można ich używać do płacenia i oszczędzania (w języku ekonomicznym – jako środka płatniczego i środka tezauryzacji). Banknoty 500 euro – tak jak wszystkie inne nominały – nigdy nie stracą wartości i zawsze będzie je można wymienić w jednym z krajowych banków centralnych ze strefy euro.

Można używać wizerunków banknotów euro do celów niezawodowych bez wcześniejszego występowania do nas o zgodę, pod warunkiem że przestrzega się przy tym wszystkich obowiązujących przepisów (zob. art. 2 decyzji EBC/2013/10), tak żeby reprodukcji nie można było pomylić z autentycznym banknotem, gdyż to podważyłoby zaufanie społeczne do euro.

Żeby wykorzystać wizerunki banknotów euro w wysokiej rozdzielczości do celów zawodowych, należy skontaktować się z nami pod adresem euro-banknotes-images@ecb.europa.eu, a my ocenimy zasadność wniosku. Jeżeli wniosek zostanie zatwierdzony, dostarczymy żądane wizerunki w formie elektronicznej.

Usługi transeuropejskiego zautomatyzowanego błyskawicznego systemu rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym (TARGET) to kilka usług w zakresie infrastruktury rynku finansowego, stworzonych i obsługiwanych przez Eurosystem. Zapewniają one swobodny przepływ pieniędzy, papierów wartościowych i zabezpieczeń finansowych w całej Europie.

Usługi TARGET obejmują: system T2 do rozrachunku płatności wysokokwotowych przez banki centralne i komercyjne, platformę TARGET2‑Securities (T2S) do rozrachunku papierów wartościowych, system natychmiastowego rozliczania płatności w systemie TARGET (TIPS) do detalicznych płatności natychmiastowych oraz system zarządzania zabezpieczeniami w Eurosystemie (ECMS). Rozrachunek w ramach wszystkich tych usług odbywa się w pieniądzu banku centralnego.

Pragniemy zauważyć, że EBC i krajowe banki centralne nie mogą przekazywać informacji na temat statusu poszczególnych przelewów bankowych, zarówno w obrębie strefy euro, jak i poza nią.

TIPS (usługa natychmiastowego rozliczania płatności w systemie TARGET) to usługa TARGET (transeuropejski zautomatyzowany błyskawiczny system rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym) uruchomiona w 2018 przez EBC i krajowe banki centralne. Pozwala ona dostawcom usług płatniczych przekazywać środki klientom w czasie rzeczywistym przez całą dobę. Dzięki TIPS można teraz szybko i bezpiecznie dokonywać płatności natychmiastowych.

Jaką przyjęliśmy strategię wobec gotówki? Z czego wynika znaczenie gotówki? Jakie są preferowane formy płatności w strefie euro?

Dlaczego systemy płatności są tak ważne?

Jesteśmy bardzo zainteresowani tematem ryzyka klimatycznego w granicach naszego mandatu. Zmiana klimatu ma znaczenie dla EBC, ponieważ oddziałuje na gospodarkę, a co za tym idzie – na nasz cel, jakim jest utrzymywanie stabilności cen. Wpływa też na to, jak nadzorujemy banki i jak zarządzamy swoją ekspozycją na ryzyko klimatyczne.

Regularnie publikujemy informacje o działaniach, jakie podejmuje EBC w związku ze zmianą klimatu, na naszych stronach: