Opcje wyszukiwania
Podstawy Media Warto wiedzieć Badania i publikacje Statystyka Polityka pieniężna €uro Płatności i rynki Praca
Podpowiedzi
Kolejność

Co to są stopy benchmarkowe, dlaczego są ważne i po co się je obecnie reformuje?

11 lipca 2019

Co to jest benchmark?

Benchmarkami nazywa się regularnie aktualizowane i podawane do wiadomości publicznej referencyjne stopy procentowe. Wykorzystuje się je we wszelkiego rodzaju umowach finansowych, np. przy kredytach hipotecznych i kredytach w rachunku bieżącym, a często także w bardziej złożonych transakcjach finansowych.

Stopy benchmarkowe, obliczane przez niezależny podmiot, zwykle odzwierciedlają koszt kredytu na poszczególnych rynkach. Mogą wyrażać oprocentowanie pożyczek międzybankowych lub środków pozyskiwanych przez banki z innych źródeł, np. funduszy emerytalnych, firm ubezpieczeniowych bądź funduszy rynku pieniężnego.

Dlatego te stopy odgrywają ważną rolę w systemie finansowym, systemie bankowym i całej gospodarce. Ale co właściwie sprawia, że są tak ważne, i jaki jest cel obecnej reformy?

Dlaczego stopy benchmarkowe są tak ważne?

Są powszechnie stosowane w gospodarce

Benchmarki są powszechnie stosowane w całym systemie gospodarczym, zarówno przez osoby fizyczne, jak i podmioty gospodarcze.

Banki na przykład wykorzystują je przy udzielaniu kredytów klientom indywidualnym i korporacyjnym.

Wyobraźmy sobie, że firma zaciąga w banku kredyt, którego oprocentowanie jest wyrażone jako pewien benchmark plus 2 pkt proc. Zatem odsetki będą zawsze naliczane według aktualnej wartości benchmarku: kiedy ten benchmark wzrośnie, koszty kredytu będą wyższe, a kiedy spadnie – niższe. W takim przypadku benchmark jest wiarygodnym, niezależnym i stosunkowo prostym punktem odniesienia dla wszystkich uczestników transakcji.

Stopy benchmarkowe są również stosowane przez przedsiębiorstwa, banki i inne podmioty do wyceny pozycji bilansowych, gdyż ułatwiają obliczanie faktycznej wartości księgowej firmy, a ściśle mówiąc – posiadanych przez nią aktywów finansowych.

Benchmarki są też wykorzystywane przy bardziej złożonych transakcjach finansowych, na przykład emisji papierów wartościowych o zmiennym oprocentowaniu, wystawianiu opcji czy zawieraniu kontraktów terminowych i swapów.

Weźmy na przykład swap stóp procentowych, czyli w uproszczeniu transakcję, w której dwie strony uzgadniają, że będą wzajemnie spłacać swoje odsetki. W takiej transakcji benchmark może służyć do ustalenia przynajmniej jednej ze stóp procentowych będących przedmiotem wymiany. Dzięki temu umowa będzie bardziej przejrzysta i może być do pewnego stopnia znormalizowana, a zatem – łatwiejsza do wynegocjowania.

Do innych zastosowań stóp benchmarkowych należą między innymi: obliczanie karnych opłat od kredytu w rachunku bieżącym, naliczanie odsetek od niektórych depozytów detalicznych oraz ustalanie oprocentowania pożyczek i kredytów hipotecznych dla osób fizycznych.

Są potrzebne bankom centralnym

Stopy benchmarkowe są również ważnym źródłem informacji dla banków centralnych. W EBC na przykład wykorzystujemy je w działaniach na rzecz utrzymania stabilności cen w strefie euro.

Benchmarki, które prawidłowo odzwierciedlają oprocentowanie kredytów udzielanych i zaciąganych przez banki, pomagają nam zrozumieć funkcjonowanie rynków finansowych i ocenić dostępność pieniądza w strefie euro. Tę wiedzę wykorzystujemy przy podejmowaniu decyzji w sprawie polityki pieniężnej: mając informacje o dostępie banków do finansowania, można oszacować ich skłonność do udzielania kredytów firmom i gospodarstwom domowym. Wszystkie te czynniki przekładają się ostatecznie na poziom cen.

Benchmarki pomagają nam też monitorować faktyczne konsekwencje naszych decyzji. Gdy EBC podnosi lub obniża stopy procentowe, skutki danej decyzji obserwujemy w zmianach indeksów referencyjnych dla euro.

Po co się obecnie reformuje benchmarki i na czym polega ta reforma?

Przydatność stóp benchmarkowych zależy od tego, czy się je uznaje za wiarygodne i bezstronne, tj. obliczane w przejrzysty sposób oraz łatwo dostępne dla wszystkich zainteresowanych. Jeżeli podstawą umowy jest pewny benchmark, żadna ze stron nie może wpływać na uzgodniony poziom oprocentowania. Dzięki tej pewności wartość umowy jest bezstronna i niepodważalna.

Z powodu znaczenia stóp benchmarkowych w gospodarce muszą one być wiarygodne. Mają to zapewnić jasne mechanizmy zarządzania i przejrzyste metody obliczania.

Dlatego właśnie europejskie indeksy przechodzą obecnie poważną reformę. Jest ona podyktowana przede wszystkim unijnym rozporządzeniem w sprawie wskaźników referencyjnych, które zostało opublikowane w 2016 i weszło w życie w styczniu 2018.

Najważniejsze europejskie benchmarki
EONIA

Stosowana obecnie stopa referencyjna overnight dla euro. Zgodnie z rekomendacją grupy roboczej ds. wolnych od ryzyka stóp procentowych dla euro, która działa w sektorze prywatnym, EONIA ma być od 2 października 2019 stopniowo zastępowana przez nową krótkoterminową stopę dla euro (€STR). EONIA jest średnią ważoną stawek oprocentowania niezabezpieczonych pożyczek overnight na rynku międzybankowym. Jest obliczana przez EBC w imieniu Europejskiego Instytutu Rynków Pieniężnych (EMMI), organizacji non-profit z siedzibą w Brukseli. EMMI ogłosił, że w okresie przejściowym od wprowadzenia €STR do 3 stycznia 2022 EONIA będzie wyznaczana przez dodanie do stawki €STR określonego spreadu.

EURIBOR

Benchmark oprocentowania transakcji niezabezpieczonych obliczany dla kilku okresów zapadalności (jeden tydzień, jeden miesiąc, trzy miesiące, sześć miesięcy i dwanaście miesięcy). Jego administratorem jest EMMI. Żeby zapewnić zgodność tego benchmarku z unijnym rozporządzeniem w sprawie wskaźników referencyjnych, EMMI doprecyzował, że EURIBOR jest stopą, po której banki w krajach UE i EFTA mogą pozyskiwać finansowanie na hurtowym rynku instrumentów niezabezpieczonych. Dodatkowo EMMI stopniowo wprowadza mieszaną metodę obliczania tego benchmarku. Wykorzystuje się w niej przede wszystkim rzeczywiste transakcje, a w przypadku ich braku – również opinie ekspertów.

W 2017 EBC opracował krótkoterminową stopę dla euro (€STR) jako mechanizm zabezpieczający na wypadek, gdyby sektor prywatny nie mógł wyznaczyć stawki EONIA. Nowy benchmark będzie stosowany od 2 października 2019.

W 2018 wprowadzenie €STR w miejsce stawki EONIA zostało zarekomendowane przez działającą w sektorze prywatnym grupę roboczą ds. wolnych od ryzyka stóp procentowych dla euro. Grupa robocza uwzględniła w swojej rekomendacji opinie uczestników rynku, którym obecnie pomaga w przechodzeniu na €STR. EBC zajmuje się obsługą sekretariatu grupy oraz, wspólnie z pozostałymi instytucjami założycielskimi – Europejskim Urzędem Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA), Komisją Europejską i belgijskim urzędem nadzoru nad usługami i rynkami finansowymi (FSMA), monitoruje jej działalność.

Więcej o stawce €STR

Benchmark €STR odzwierciedla koszt niezabezpieczonych pożyczek overnight zaciąganych przez banki od różnych kontrahentów finansowych, na przykład innych banków, funduszy rynku pieniężnego, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych oraz innych uczestników rynku finansowego, w tym banków centralnych.

Dzięki takiemu podejściu stawka €STR ma szerszy zakres niż EONIA, która obejmuje tylko transakcje międzybankowe. Ponadto, w porównaniu ze stopą EONIA, dane o rzeczywistych transakcjach wykorzystywane przez EBC do obliczenia €STR pochodzą z większej liczby banków. Szerszy zakres danych chroni przed manipulacjami na rynku i zwiększa wiarygodność stawki €STR jako wskaźnika kosztu niezabezpieczonych pożyczek w strefie euro.

Więcej szczegółowych informacji można znaleźć w publikacji z czerwca 2018 o metodologii i zasadach opracowania krótkoterminowej stopy dla euro (€STR) oraz w pytaniach i odpowiedziach na ten temat.